Da là cơ quan lớn nhất của cơ thể con người giúp bảo vệ các bộ phận bên trong khỏi sự xâm nhập của các yếu tố bên ngoài. Da cũng là nơi cư ngụ của hàng triệu vi sinh vật tạo nên hệ vi sinh trên da vô cùng phong phú, đa dạng như vi khuẩn, nấm, vi rút và ve. Hệ vi sinh vật của da được xem là hàng rào bảo vệ sinh học giúp duy trì sức khỏe làn da, tránh xa các vấn đề phổ biến như mụn mị, thâm nám, vảy nến, kích ứng. 

Hệ vi sinh trên da là gì?

Hệ vi sinh vật trên da là cộng đồng các loại vi khuẩn thường trú, nấm, virus, bọ ve và một số loài vi sinh vật khác có hại lẫn có lợi cư trú trên bề mặt và quanh nang lông. Có khoảng một triệu vi khuẩn trên mỗi cm² của da, trong đó có ít nhất 500 loài vi khuẩn được xác định như Staphylococcus, vi khuẩn Coryne, Vi khuẩn Brevibacterium, vi khuẩn Malassezia,…

Tất cả đều đóng vai trò riêng trong việc duy trì cho làn da luôn khỏe mạnh và dễ chịu. Những vi khuẩn có lợi giúp kiểm soát sự phát triển của các vi khuẩn có hại, duy trì trạng thái cân bằng cho hệ vi sinh trên da. 

Hệ vi sinh vật trên da khác nhau giữa các cá nhân và giữa các bộ phận trên cơ thể, đồng thời cũng bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố bên trong và bên ngoài.

Ví dụ vùng da cánh tay có nhiều loài vi sinh vật đa dạng hơn da đầu hoặc nách. Các loài Staphylococci và Propionibacterium phổ biến nhất ở các vị trí da nhờn, các loài Corynebacterium chiếm ưu thế ở các vị trí ẩm ướt với một số đại diện như loài Staphylococci. Các vị trí da khô có quần thể các loại vi khuẩn trên da mặt hỗn hợp, phổ biến là β-Proteobacteria và Flavobacterium.

Yếu tố ảnh hưởng hệ vi sinh vật trên da?

“Hệ vi sinh vật cốt lõi” là một nhóm vi sinh vật thường xuyên được tìm thấy trên da của bạn. Những hệ vi sinh vật này khá ổn định ngay từ đầu đời khi bạn khoảng 3 tuổi. Nhưng chúng có thể thay đổi. Ví dụ, các hormone liên quan đến tuổi dậy thì sẽ kích hoạt giải phóng bã nhờn, loại dầu tự nhiên bao phủ làn da. Đó là lý do tại sao bạn dễ nổi mụn trứng cá khi còn là thiếu niên.

Cấu trúc của hệ vi sinh vật trên da của bạn khác nhau trên khắp cơ thể bạn. Một số vi sinh vật phát triển mạnh ở những vùng ẩm ướt, như nếp nhăn ở khuỷu tay hoặc bàn chân. Những người khác thích những môi trường khô hoặc nhờn.

Giới tính, độ tuổi có thể ảnh hưởng đến thành phần của hệ vi sinh vật trên da do sự thay đổi sinh lý giữa môi trường da của nam và nữ. Chẳng hạn như chuyển hóa hormone, tốc độ đổ mồ hôi và độ pH bề mặt. Lão hóa là một yếu tố khác ảnh hưởng đến thành phần hệ vi sinh vật trên da khi điều kiện sinh thái của da thay đổi.

Từ khi sinh ra, hệ vi sinh đã bắt đầu hình thành trong quá trình sinh thường. Còn khi sinh mổ, làn da của em bé ban đầu được vô trùng. Sau khi sinh, các yếu tố chính ảnh hưởng đến sự phát triển của vi sinh vật trên da bao gồm: Độ pH da, Độ ẩm, Nhiệt độ, Tỷ lệ Oxy và Cacbon dioxit, Tia UV, cấu trúc di truyền,…

Lợi ích của hệ vi sinh vật trên da là gì?

Các vi sinh vật trên da được chia làm 3 nhóm chính:

• Hội sinh: Cư trú trên da, thu được lợi ích từ chúng ta, nhưng làn da không nhận bất kỳ lợi ích nào từ chúng. Phần lớn các vi sinh vật trên da là vi sinh vật hội sinh, vì chúng hiếm khi gây bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp chúng có thể có lợi hoặc gây bệnh. Ví dụ chủng S.cholermidis tạo ra các hợp chất giống kháng sinh gọi là bacteriocin có khả năng làm cạn kiệt chất dinh dưỡng và tạo ra các chất chuyển hóa độc hại, do đó ngăn chặn sự bám dính của vi khuẩn có hại vào tế bào da. Chúng tăng cường miễn dịch với vi khuẩn gây bệnh thông qua interferon, các cytokine khác.
• Cộng sinh: Các vi sinh vật cộng sinh “đóng đô” ở nhiều vùng da khác nhau và bảo vệ da khỏi sự xâm nhập của các sinh vật gây bệnh hoặc có hại hơn. Những vi sinh vật này có vai trò trong việc giúp các tế bào lympho T nhận diện các vi sinh vật gây bệnh tương tự.
• Tác nhân gây bệnh: Vi sinh vật có lợi nhưng gây bệnh cho con người.

Làn da cùng với hệ vi sinh vật trên da giúp bảo vệ các bộ phận bên trong khỏi những tác động bên ngoài (vi khuẩn, nấm, virus,…). Nếu vi khuẩn trên da ở trạng thái cân bằng, da có thể thực hiện tối ưu các chức năng bảo vệ của chúng. 

Những lợi ích mà vi khuẩn có thể mang lại bao gồm ngăn chặn các sinh vật gây bệnh tạm thời xâm chiếm bề mặt da. Bằng cách cạnh tranh chất dinh dưỡng, tiết ra các hóa chất chống lại chúng hoặc kích thích hệ thống miễn dịch của da.

• Chống lại nhiễm trùng: Một số vi khuẩn hoạt động giống như một loại kháng sinh tự nhiên. Chúng giúp giữ cho làn da có tính axit nhẹ ngăn cản các loại vi trùng tấn công.
• Củng cố chức năng hệ thống miễn dịch: Vi khuẩn trong da hoạt động như một loại pháo sáng cảnh báo, cảnh báo hệ thống miễn dịch khi có bất kỳ vi khuẩn hoặc virus có hại nào tấn công. 
• Chữa lành vết thương và kiểm soát tình trạng viêm: Tín hiệu từ hệ vi sinh vật trên da có thể kích hoạt hoặc hủy kích hoạt hệ thống miễn dịch. Điều đó giúp bạn chữa lành và kiểm soát tình trạng viêm có hại. Hệ vi sinh vật trên da đã được phát hiện có vai trò trong việc chữa lành vết thương. Staphylococcus epidermidis tạo ra chất tiết làm giảm viêm và tăng tốc độ chữa lành vết thương bằng cách liên kết với thụ thể của hệ thống miễn dịch. 

Ngoài tương tác giữa vi sinh vật với làn da, các vi sinh vật có thể tác động với nhau (nhất là các vi sinh vật thường trú) sẽ tác động đến sức khỏe cơ thể, không chỉ sức khỏe làn da. Ví dụ điển hình là vi khuẩn trên da Corynebacterium Accolens có khả năng ức chế sự sinh sôi và phát triển của vi khuẩn Streptococcus pneumoniae – một tác nhân gây bệnh đường hô hấp phổ biến.

Khi da mất cân bằng hệ vi sinh?

Trong bất kỳ hệ vi sinh vật nào, sự thiếu cân bằng mở lối cho nhiều vấn đề phức tạp. Hệ vi sinh của da cũng thế. Khi mất đi trạng thái cân bằng, làn da dễ bị tấn công, dễ bị tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài như bụi mịn, tia UV, các gốc tự do,…khiến vết thương lâu lành, nhiễm trùng kéo dài. Nguy cơ xuất hiện các bệnh mãn tính như vảy nến, viêm da cơ địa, chàm hoặc mụn trứng cá, kích ứng da.

Sự mất cân bằng hệ vi sinh kéo theo hàng rào bảo vệ da suy yếu, độ pH thay đổi, da dễ mất nước, rối loạn quá trình tăng sừng – hủy sừng,…mất nhiều thời gian, chi phí điều trị.

Nguyên nhân gây mất cân bằng hệ vi sinh

Sự cân bằng này liên tục bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nội tại (sinh lý bẩm sinh của da) và tác động từ bên ngoài, làm thay đổi thành phần của các cộng đồng vi sinh vật trên da và làm suy yếu chức năng hàng rào bảo vệ da.

Nguyên nhân bên trong

Các bệnh học cơ bản hoặc các biến thể được xác định về mặt di truyền trong các đặc tính của lớp sừng có thể dẫn đến rối loạn hệ vi khuẩn và làm thay đổi sự phong phú, đa dạng của các chuẩn vi khuẩn, làm rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da và làm trầm trọng thêm các bệnh da mãn tính.

Ví dụ, Staphylococcus epidermidis là một vi khuẩn cộng sinh ngoài da nhưng có thể là một mầm bệnh cơ hội ở các vật chủ bị suy giảm miễn dịch. Hay Staphylococcus aureus đã được xác định là một vi khuẩn thường trú nhưng nó cũng là một mầm bệnh quan trọng khi xâm nhập quá mức trên da.

Nguyên nhân bên ngoài

Những căng thẳng từ môi trường như ô nhiễm, tia UV, mầm bệnh… có thể gây ra sự mất cân bằng của hệ vi sinh.

Việc sử dụng các sản phẩm làm đẹp và chăm sóc da chứa các chất tổng hợp và chất bảo quản song song kháng khuẩn có thể vượt quá khả năng chịu đựng hoặc không phù hợp với làn da, ảnh hưởng đến sự cân bằng mong manh của cả hệ vi sinh vật và các thành phần hóa học trên da.

Giải pháp thiết lập hệ vi sinh vững chãi

Trước mối quan tâm đặc biệt về sự cân bằng của hệ vi sinh, ngày càng nhiều thương hiệu mỹ phẩm tập trung phát triển các sản phẩm chăm sóc da “thân thiện” với hệ vi sinh. Các phương pháp tiếp cận hiện tại nhìn chung tập trung theo 3 hướng:

Thứ nhất, hạn chế tối đa việc tác động làm thay đổi môi trường sống của vi sinh vật.

Ví dụ như gần đây, Biosurfactants (chất hoạt động bề mặt nguồn gốc sinh học) trở thành xu hướng khi được ưu tiên lựa chọn là thành phần chính trong các sản phẩm làm sạch với mục tiêu hạn chế tác động xấu đến hàng rào bảo vệ da ngay trong bước làm sạch.

Bởi vì, tẩy trang và rửa mặt là việc làm mỗi ngày và có tác động trực tiếp tới hàng rào bảo vệ da nên việc tìm kiếm những thành phần làm sạch hiệu quả và có tính tương thích sinh học với là da sẽ là giải pháp hữu hiệu để bảo vệ tính cân bằng của hệ vi sinh nói riêng và sức khỏe làn da nói chung. Vì như có nói ở trên, khi hàng rào bảo vệ da bị hư hại, độ pH da tăng sẽ ảnh hưởng đến điều kiện sống của vi sinh vật.

Thứ hai, bổ sung probiotics (các chuẩn vi khuẩn sống) để “lấp đầy” lượng vi sinh vật đã bị mất đi.

Tuy nhiên, phương pháp này vẫn còn nhiều tranh cãi. Các câu hỏi đặt ra xung quanh probiotics vẫn là vấn đề nhức nhối đối với rất nhiều nhà nghiên cứu và phát triển sản phẩm chăm sóc da. Chẳng hạn như:

+ Liệu rằng bổ sung bao nhiêu probiotics là đủ (vì nếu dư cũng sẽ ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ vi sinh)?

+ Probiotics theo đúng định nghĩa phải là những sinh vật sống, vậy đưa chúng vào trong mỹ phẩm có chứa các chất bảo quản (bản chất là các chất chống lại sự gia tăng các vi sinh vật gây biến tính sản phẩm trong thời hạn sử dụng) thì liệu probiotics có thực sự tồn tại cho tới khi được thoa lên da?

+ Nếu đúng thật sản phẩm chứa probiotics thì liệu chúng có làm thay đổi hiệu quả của các thành phần khác trong sản phẩm hay không? Hoặc chúng có làm những thành phần có lợi biến đổi thành những thành phần có hại cho da hay không?

+ Các vấn đề về pháp lý đối với sản phẩm chứa probiotics cũng còn rất nhiều hạn chế.

Thứ ba, tạo môi trường sống lý tưởng để vi sinh vật tái tạo, duy trì và phát triển.

Như việc bổ sung men vi sinh, prebiotics để cung cấp nguồn thức ăn cho vi sinh vật phát triển tự nhiên. Prebiotics và men vi sinh được chứng minh là có khả năng tối ưu hóa, duy trì và phục hồi hệ vi sinh vật của da theo những cách khác nhau.

Trong các công thức mỹ phẩm, prebiotics có thể được bôi trực tiếp lên da nhằm tăng cường khả năng hoạt động và sự phát triển của hệ vi sinh vật theo hướng có lợi cho da một cách tự nhiên, từ đó hỗ trợ đắc lực cho da tái thiết lập sự cân bằng hệ vi sinh.

Các sản phẩm dinh dưỡng có chứa prebiotics hoặc men vi sinh còn mở ra một hướng phục hồi hệ vi sinh trên da rất hứa hẹn, có thể giúp cho hệ thống miễn dịch hoạt động nhịp nhàng, mang lại những lợi ích điều trị đối với các bệnh dị ứng trên da.

Sản phẩm khôi phục hệ vi sinh trên da

Sản phẩm khôi phục hệ vi sinh trên da thường được sử dụng để hỗ trợ sức khỏe da bằng cách tăng cường sự cân bằng của vi sinh vật trên da. Thường chứa các vi khuẩn tốt, cung cấp nguồn thức ăn cho vi khuẩn tốt, mỹ phẩm lên men như rau má lên men.

Bạn có thể tham khảo và trải nghiệm các sản phẩm cân bằng hệ vi sinh trên da từ Nhà M.O.C nhé!