Da nhiễm corticoid là tình trạng làn da bị hủy hoại, tổn thương nghiêm trọng do sử dụng sản phẩm chứa thuốc corticoid trong thời gian dài. Ban đầu, corticoid bôi da giúp làm trắng sáng và láng mịn nhanh chóng, nhưng về lâu dài chất độc này (được xếp vào nhóm độc dược bảng B) tích tụ khiến da mỏng đi, mất đề kháng với tác nhân bên ngoài. Mùa hè nắng nóng ở Việt Nam với nhiệt độ cao, độ ẩm lớn và tia UV gay gắt chính là kẻ thù tự nhiên của làn da. Không ít người đã ví von rằng mùa hè là “ác mộng” đối với da nhiễm corticoid – các triệu chứng bùng phát đến mức nhiều khổ chủ phát khóc vì không chịu nổi. Thực tế, đỏ da, ngứa rát, bong tróc, mụn nhọt,…đều là những tác hại của corticoid trên da mà mùa nắng nóng làm cho nghiêm trọng hơn. Nhiều người thắc mắc da bị nhiễm corticoid bao lâu thì khỏi, nhưng trước tiên chúng ta cần hiểu rõ những vấn đề mà làn da này gặp phải trong mùa hè để biết cách chăm sóc phù hợp. 

Đỏ da, giãn mao mạch mạnh hơn

Làn da nhiễm corticoid thường xuyên trong tình trạng đỏ ửng và nhiều mạch máu li ti hiện rõ (hiện tượng giãn mao mạch). Cơ chế xảy ra do corticoid lâu ngày làm mỏng lớp biểu bì và kích thích sự giãn nở của các mao mạch máu dưới da. Lúc này, máu dễ dồn đến da mặt và ứng đỏ (sung huyết) khi gặp nóng. Do đó, da mặt sẽ đỏ bừng lên mỗi khi thân nhiệt tăng độ. Thời tiết mùa hè bức bối càng làm hiện tượng đỏ da này mạnh mẽ hơn. Chỉ cần bước ra trời nắng hoặc vào không gian nóng bức, khuôn mặt bạn sẽ ngay lập tức ửng đỏ như người say nắng.

Không chỉ đỏ, da nhiễm corticoid còn có cảm giác nóng rát và rất nhạy cảm với nắng nóng. Các mao mạch dưới da đã nở to bất thường nên mỗi khi bạn đạp xe ngoài trời, tập thể dục hay đơn giản là đi bộ dưới trời nóng, gương mặt sẽ bị đỏ phừng như cà chua chín. Nhiều bạn gái ngại ngùng vì ai nhìn vào cũng tưởng mình đang xấu hổ hay say rượu. Để giảm tình trạng đỏ da này, hãy cố gắng hạn chế tiếp xúc ánh nắng trực tiếp và giữ môi trường xung quanh luôn mát mẻ. Một mẹo hay Dược sĩ khuyên dùng là bảo quản Mặt nạ sinh học Biocell M.O.C trong ngăn mát tủ lạnh rồi đắp lên da khi da đang đỏ rát. Loại mặt nạ sinh học này ôm khít lấy da mặt và cấp ẩm, dịu da tức thời, giúp giảm kích ứng và giảm bớt sự giãn mạch quá mức.

Ngứa rát, nổi mẩn

Cùng với đỏ da, cảm giác ngứa ngáy và châm chích liên miên cũng hành hạ người bị nhiễm corticoid. Da đã bị bào mòn và mất đi lớp dầu tự nhiên bảo vệ, kèm theo phản ứng viêm mãn tính do tác dụng phụ của corticoid, khiến da luôn trong trạng thái bề mặt dễ kích ứng. Các đầu mút thần kinh dưới da trở nên “nhạy” hơn bình thường, chỉ một kích thích nhỏ như bụi bẩn hay mồ hôi đổ mối cũng đủ để gây ngứa rát khó chịu.

Trong mùa nắng nóng, tình trạng đổ mồ hôi và nền nhiệt cao còn khiến cảm giác ngứa rát tăng lên bội phần. Mồ hôi muối có thể kích ứng những vùng da đã tổn thương và làm bạn muốn gãi liên tục. Càng gãi, da càng tróc vảy và thậm chí bị xước, tăng nguy cơ vi khuẩn xâm nhập. Đặc biệt vào ban đêm, nếu phòng quá nóng bức rất dễ khiến bạn mất ngủ vì ngứa. Nhiều người còn ví cảm giác ngứa da corticoid như hàng ngàn con kiến bò dưới da. Để khắc phục phần nào, bạn nên ở trong không gian mát mẻ, thông thoáng, lau khô mồ hôi bằng khăn mềm ngay khi có thể. Bên cạnh đó, có thể sử dụng thêm kem dưỡng có thành phần làm dịu da và giảm ngứa. Ví dụ như Kem dưỡng rau má Ceramide M.O.C có công thức giàu Madecassoside, Tiền Vitamin B5 và Rau má lên men có tác dụng kháng viêm, giảm ngứa, dịu da nhanh. Đồng thời chứa hàm lượng cao Ceramide phục hồi hàng rào bảo vệ da, giúp da đỡ khó chịu, bớt ngứa rát rõ rệt trong những ngày nóng.

Bong tróc, khô rát từng vùng

Lớp sừng bảo vệ bên ngoài da (được tạo thành từ các tế bào sừng chết) bị bào mòn do corticoid, kéo theo hậu quả là da mất đi độ ẩm tự nhiên và trở nên khô ráp. Các tế bào da chết tích tụ lâu ngày hình thành lớp vảy sạm trên bề mặt da, dẫn đến hiện tượng bong tróc từng mảng nhỏ li ti. Đặc biệt, những vùng da mỏng nhẹ (ít tuyến dầu) như hai bên má sẽ bong tróc rõ, trong khi vùng chữ T (trán, mũi, cằm) lại dễ bị đỏ dầu. Kết quả là làn da không đều màu và có chỗ tróc vảy, chỗ bóng nhẫy. Thậm chí trang điểm lên cũng khó ăn phấn vì những mảng da khô loang lổ không đủ ẩm.

Thực tế, hình ảnh soi da bị nhiễm corticoid ở cấp độ nặng cho thấy bề mặt da mất hẳn các vân da tự nhiên, da nhăn nhão bong tróc và mạch máu lộ rõ chằng chịt. Thời tiết nóng cũng góp phần làm da khô thêm. Khi trời nóng, chúng ta có xu hướng ở phòng điều hòa hoặc quạt mạnh, làm khô không khí và da bị thoát ẩm nhanh hơn bình thường. Sự mất nước quá mức này làm những vùng da yếu càng bong tróc nghiêm trọng. Thêm vào đó, tia UV mạnh mẽ còn phá vỡ cấu trúc collagen và elastin, làm da kém đàn hồi, dễ nhăn nhó và khô rát hơn.

Để phục hồi những vùng da bong tróc, bạn nên tăng cường dưỡng ẩm cho da từ bên ngoài lẫn bên trong. Hãy uống nhiều nước và dùng các mặt nạ dưỡng ẩm để cân bằng hệ vi sinh và dịu da. Đắp mặt nạ sinh học Biocell 2-3 lần mỗi tuần là một cách hiệu quả để bổ sung độ ẩm sâu và giúp da lưu giữ ẩm tốt hơn. 

Tăng sắc tố sau viêm

Những ai bị da nhiễm corticoid đều quen với việc khuôn mặt luôn có các vết thâm đậm hay mảng sạm không đều màu so với vùng da lành. Đó chính là hiện tượng tăng sắc tố sau viêm (PIH) – da bị sản xuất thêm sắc tố màu do phản ứng phụ viêm. Việc dùng corticoid lâu ngày làm da luôn trong tình trạng viêm nhiễm mãn tính; các tế bào sắc tố melanin dưới da hoạt động rối loạn, sản xuất không đều. Thêm nữa, mỗi lần da bị mụn viêm hay phát ban đỏ, sau khi lặng xuống thường sẽ để lại vết thâm tím nâu. Những đốm thâm này có thể lan rộng và lâu phai nếu không được chăm sóc kịp thời.

Mùa hè với ánh nắng gay gắt là tác nhân “tăng xỉn” cho các vết thâm sau viêm. Tia UV xâm nhập xuống da làm cho các tế bào melanin hoạt động mạnh mẽ hơn, khiến những chỗ da tổn thương dễ bị “ăn nắng” và sản xuất sắc tố nhiều hơn. Kết quả là các vết đỏ thâm càng trở nên đậm màu, lâu mờ hơn so với bình thường. Thậm chí, một số người còn phát triển những mảng nám nhẹ trên gò má do da quá mỏng và yếu kết hợp phơi nắng nhiều. Để giảm thiểu hiện tượng tăng sắc tố, bạn cần bảo vệ da kỹ càng trước ánh nắng. Khi ra ngoài, nhớ đội mũ rộng vành, đeo khẩu trang và kính mát để hạn chế tia UV chiếu vào da mặt.

Bên cạnh đó, việc điều trị các vết thâm cũng phải thận trọng. Da nhiễm corticoid không thể tùy tiện bôi các loại kem làm trắng nhanh chứa hydroquinone hay axit peel mạnh, vì rất dễ gây kích ứng nặng hơn. Thay vì đó, hãy tập trung phục hồi da khỏi từ bên trong, sử dụng các thành phần làm sáng da một cách dịu nhẹ như vitamin C thực vật, niacinamide ở nồng độ thấp, và đặc biệt là các chiết xuất thiên nhiên lành tính như rau má. Kem dưỡng rau má M.O.C giúp dưỡng sáng, mờ thâm sạm và nếp nhăn với thành phần trắng da trứ danh Niacinamide, Bisabolol một cách an toàn mà không gây kích ứng, bạn có thể trải nghiệm!

Da mất nước nhưng bóng dầu

Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng đúng thật da bị corticoid rất hay gặp tình trạng bên trong thiếu ẩm, bên ngoài thì bóng nhẫy. Cơ chế xảy ra do lớp biểu bì bị tổn thương, da mất nước liên tục qua kẽ hở biểu bì (đó là hiện tượng mất nước qua biểu bì). Khi lớp sừng bảo vệ da bị phá hủy, bên trong da không giữ được độ ẩm nên luôn trong tình trạng khô khát. Bạn sẽ thấy da mình khô căng, kín chặt khó chịu đặc biệt ngay sau khi rửa mặt. Tuy nhiên, cùng lúc đó, các tuyến bã nhờn lại “tăng tốc” tiết nhiều dầu hơn để cố gắng bù đắp cho sự thiếu ẩm. Kết quả là bạn luôn cảm thấy da mình bị bóng dầu ở vùng trán, mũi, cằm, nhưng kỹ càng vẫn thấy khô rát sâu bên trong.

Nền nhiệt cao mùa hè còn làm triệu chứng da “bóng dầu” thêm trầm trọng. Nóng bức kích thích cơ thể tiết nhiều mồ hôi và dầu, lỗ chân lông mở to, bề mặt da luôn bị một lớp ẩm dính. Điều này không có nghĩa da đã đủ ẩm, trái lại càng chứng tỏ da mất cân bằng. Ở cảnh ngược lại này, nhiều người nhầm tưởng da mình là da dầu nên đã rửa mặt bằng sản phẩm kiềm dầu mạnh nặng. Hậu quả là da càng mất ẩm và kích thích tuyến dầu tiết nhiều hơn, góp phần gây mụn. Để cải thiện, bạn cần kết hợp vừa bổ sung nước cho da, vừa kiểm soát bã nhờn hợp lý. Hãy dùng sữa rửa mặt thật nhẹ và tránh cọ mài lớp dầu tự nhiên trên da. Song song đó, bổ sung ẩm bằng cách xịt khoáng, đắp mặt nạ để da “uống nước” bổ sung. Có thể lựa chọn kem dưỡng có chứa niacinamide hay các chiết xuất thảo mộc (như rau má, trà xanh) để giảm bã nhờn. Kem rau má M.O.C có kết cấu mỏng nhẹ, thẩm thấu nhanh không gây bí da. Sản phẩm này vừa giúp khóa ẩm láng mịn cho da, vừa không làm da bị bóng dầu thêm.

Bùng mụn ẩn, mụn viêm, mụn mủ

Không chỉ làm đỏ da hay khô rát, corticoid còn “ấp ủ” cho mụn trứng cá bùng phát. Nhiều người dùng kem trộn chứa corticoid thấy da lúc đầu trắng mịn, đốm nâu mờ hẳn, mụn cũng dần biến mất. Thế nhưng càng về sau, da càng nổi nhiều mụn li ti và mụn viêm đau đỏ. Đó là loại mụn do lạm dụng corticoid, còn được gọi là viêm da do steroid. Corticoid mạnh kích thích vi khuẩn gây mụn và nấm men trên da phát triển, đồng thời đè nén độ phòng vệ miễn dịch, nên các nốt mụn dễ bùng phát mạnh. Sau khi ngừng thuốc đột ngột, da còn phản ứng ửng đỏ và nổi mụn nhiều hơn (hiện tượng “withdrawal” – cai nghiện corticoid).

Thời tiết mùa hè càng tạo điều kiện cho mụn hoành hành. Khi trời nóng ẩm, mồ hôi và dầu tiết ra nhiều, nếu không được làm sạch kịp thời sẽ dễ bị bít tắc lỗ chân lông. Vi khuẩn và nấm men mê ẩm môi trường ẩm ướt, phát triển mạnh và góp phần gây mụn viêm, mụn bọc. Đặc biệt, nếu bạn để mặt mộc, lúc nào cũng thấy những đống mụn ẩn li ti dưới da và đốm mụn sạm ở cằm, trán, rất có thể là tình trạng da đang bị bít tắc lỗ chân lông.

Bạn nên lưu ý một số cách sau để kiểm soát mụn trong mùa nóng:

• Rửa mặt 2-3 lần mỗi ngày bằng sữa rửa mặt dịu nhẹ; dùng khăn giấy thấm nhẹ nhàng mỗi khi da tiết nhiều dầu để giữ bề mặt da thông thoáng, khô ráo.
  
• Tránh trang điểm đậm hay thoa các sản phẩm dày nặng gây bít tắc lỗ chân lông.
  
• Hạn chế ăn đồ ngọt, cay nóng và uống rượu bia vì những thực phẩm này có thể kích thích viêm nhiễm nặng hơn.
  
• Tăng cường rau xanh và trái cây giàu vitamin C, kẽm để hỗ trợ da chống oxy hóa, kháng viêm từ bên trong.
  

Bên cạnh đó, trong chu trình dưỡng da, bạn nên lựa chọn các sản phẩm dịu nhẹ có tác dụng làm mát vùng mụn viêm đỏ (như xịt khoáng, mặt nạ rau má). Đối với các nốt mụn đang sưng, có thể thoa thêm tại chỗ tinh chất tràm trà để giảm viêm. Khi da đã ổn định hơn, bạn có thể cân nhắc dùng thêm các sản phẩm ngừa mụn, làm thoáng da và lỗ chân lông chứa AHA/BHA nồng độ thấp. Đối với da nhiễm corticoid, điều quan trọng nhất là sự kiên nhẫn và dành thời gian cho da nghỉ ngơi, phục hồi đúng cách.

Kích ứng với hầu hết mỹ phẩm

Da đang yếu do corticoid thường không chịu được các sản phẩm mỹ phẩm bình thường. Ngay cả những mỹ phẩm trước đây bạn hay dùng không sao, giờ thoa vào da cũng có thể gây cảm giác châm chích, rát bỏng. Nguyên nhân là hàng rào da đã bị phá vỡ, các yếu tố gây kích ứng trong mỹ phẩm (hương liệu, cồn, chất bảo quản, axit điều trị…) dễ dàng thẩm thấu sâu vào lớp da và gây phản ứng. Mặt khác, các tế bào miễn dịch ở da sau thời gian bị đè nén bởi corticoid giờ phản ứng quá mẫn cảm, dễ bị kích ứng thậm chí cả với thành phần tưởng vô hại trước đó. Ví dụ, cùng một loại sữa rửa mặt hay kem chống nắng, trước đây bạn dùng bình thường, nhưng hiện tại thoa vào có thể lập tức bị đỏ rát, nổi mẩn.

Chăm sóc làn da mỏng manh này cần được tối giản hóa và đặt tiêu chí an toàn lên hàng đầu. Bạn nên tạm ngưng hết các mỹ phẩm không thực sự cần thiết, chỉ duy trì 2 bước chính: Làm sạch và Dưỡng ẩm phục hồi. Những sản phẩm có thành phần thiên nhiên và ít gây kích ứng sẽ được ưu tiên. Đừng vì sợ kích ứng mà bỏ bẵng việc dưỡng da; da bị hư tổn vẫn rất cần được cấp ẩm và tạo điều kiện phục hồi.

Tăng nhạy cảm với tia UV

Corticoid ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng phòng vệ bức xạ tiếp của da đối với tia cực tím. Việc lâu ngày dùng corticoid làm mỏng da, phá vỡ cấu trúc collagen và elastin khiến da mất đi độ dày vốn có để chắn bớt tác hại của tia UV. Chưa kể, corticoid có thể làm giảm hoạt động của tế bào sắc tố, làm da trắng sáng bất thường. Điều này đồng nghĩa với việc da mất đi lớp “màng đỏ” tự nhiên chống nắng. Do đó, người bị nhiễm corticoid rất dễ bị bỏng nắng hoặc đỏ da khi đi ngoài trời. Có những người chỉ cần ra nắng 5-10 phút mà không che chắn là da đã bị ửng đỏ, rát bỏng; trong khi trước đó có thể chịu nắng lâu hơn. Nếu không bảo vệ, da hư tổn còn nhạy cảm hơn với từng lượt nắng tiếp xúc sau này. Về lâu dài, tình trạng này có thể dẫn đến lão hóa sớm và tăng nguy cơ ung thư da.

Bảo vệ da khỏi tia UV là nguyên tắc hàng đầu đối với da nhiễm corticoid trong mùa hè. Để an toàn, bạn cần:

• Che chắn vật lý kĩ càng mỗi khi ra ngoài (như mũ, khẩu trang chống UV, ô che nắng, áo khoác dài tay).
  
• Thoa kem chống nắng dành riêng cho da nhạy cảm (nên chọn loại chứa kẽm oxit kết hợp titanium dioxide, tránh kem có cồn hay hương liệu tổng hợp).
  
• Sau khi đi ngoài về, rửa mặt sạch sẽ và đắp mặt nạ dịu mát ngay nếu da bị ăn nắng đỏ rát.
  
• Thoa kem dưỡng phục hồi có chứa chất chống oxy hóa (như rau má, trà xanh, vitamin E) để da sửa chữa tổn thương và phục hồi nhanh hơn.
  

Da nhiễm corticoid hoàn toàn có thể phục hồi, nhưng cần nhiều thời gian và sự kiên trì. Tùy thuộc vào mức độ nhiễm corticoid nặng hay nhẹ, làn da có thể cải thiện sau vài tháng đến hơn 1 năm. Chẳng hạn, da bị nhiễm corticoid cấp độ 1-2 có thể bớt đỏ, giảm mụn trong 2-3 tháng; nhưng cấp độ 4-5 nếu tổn thương sâu rộng có thể mất tới 1 năm hoặc lâu hơn mới phục hồi. Do đó, câu hỏi da bị nhiễm corticoid bao lâu thì khỏi không có đáp án chính xác, mà phụ thuộc vào mức độ tổn thương và cách chăm sóc của mỗi người. Nếu các triệu chứng trở nên quá nặng (viêm nhiễm, da chảy máu…) bạn nên thăm khám bác sĩ da liễu để được hỗ trợ điều trị thích hợp. Cuối cùng, hãy luôn nhớ bảo vệ da mỏng manh của mình trước tác nhân môi trường, đặc biệt là nắng nóng mùa hè. Kết hợp chăm sóc đúng cách và sử dụng sản phẩm phù hợp, làn da bị nhiễm corticoid sẽ dần phục hồi và lấy lại sự khỏe khoẻ vốn có.