Mụn nội tiết xuất hiện khi lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi các tạp chất như tế bào da chết, bụi bẩn và bã nhờn thừa – chất dầu bảo vệ da. Hormone chịu trách nhiệm điều tiết sản xuất bã nhờn. Mặc dù mụn nội tiết thường nghiêm trọng nhất trong thời kỳ thanh thiếu niên, nhưng một số lượng lớn người trưởng thành cũng bị ảnh hưởng do sự thay đổi hormone xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ hoặc mãn kinh.

Mụn có thể dao động từ nhẹ đến nặng. Các trường hợp nhẹ có thể được điều trị bằng các sản phẩm bôi ngoài da không cần kê đơn (OTC) và các biện pháp tự nhiên, trong khi các triệu chứng nghiêm trọng hơn cần được điều trị bằng các loại thuốc kê đơn.

Mụn nội tiết là gì?

Mụn nội tiết (hay còn gọi là mụn do hormone) là một loại mụn hình thành do sự dao động của mức hormone trong cơ thể. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng đặc biệt phổ biến trong các giai đoạn thay đổi hormone lớn như dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai và mãn kinh. Mụn thường xuất hiện dưới dạng mụn viêm, sâu ở phần dưới của mặt, bao gồm mụn nội tiết ở cằm, má, đường viền hàm, vùng cổ. Các biểu hiện phổ biến bao gồm:

• Mụn viêm sâu: Lỗ chân lông bị tắc nghẽn do bụi bẩn, dầu thừa, tế bào chết tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến viêm và hình thành các mụn sẩn, mụn mủ, nốt sần và u nang. Những nốt mụn thường đỏ, đau và có thể chứa mủ nằm sâu dưới da.
• Mụn không viêm: Lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi bụi bẩn và dầu thừa, tế bào chết phát triển thành mụn đầu đen và mụn đầu trắng.

Không có cách trị mụn nội tiết dứt điểm. Mụn có biến mất hay không phụ thuộc vào phản ứng của cơ thể với các phương pháp điều trị và hiệu quả của các phương pháp điều trị này. Nhiều người thấy làn da của mình sáng lên vào cuối tuổi dậy thì nhưng những người khác vẫn tiếp tục bị mụn trứng cá khi trưởng thành. Mặc dù có một số yếu tố liên quan đến mụn trứng cá – chẳng hạn như di truyền – sự dao động nội tiết tố cũng là một trong những yếu tố đó.

Nguyên nhân hình thành mụn nội tiết

Nội tiết tố đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển của mụn trứng cá vì chúng thúc đẩy quá trình tiết dầu tự nhiên của da. Việc sản xuất bã nhờn được điều hòa chủ yếu bởi nội tiết tố Androgen – những hormone như Testosterone và DHT. Mặc dù được gọi là hormone sinh dục nam nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển thể chất của cả nam và nữ.  

Khi nồng độ Androgen trong cơ thể cao hơn bình thường sẽ làm tăng sản xuất bã nhờn. Sự tích tụ dầu, bụi bẩn, tế bào chết khiến lỗ chân lông bị tắc nghẽn. Những tắc nghẽn này giúp cho vi khuẩn Cutibacteria Acnes (C. Acnes) thuận lợi sinh sôi, phát triển. Hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng, khiến các mô xung quanh sưng tấy và viêm nhiễm, dẫn đến xuất hiện các mụn sẩn, mụn mủ, nốt sần hoặc u nang.

Các yếu tố bổ sung góp phần hình thành mụn do nội tiết tố cũng rất đa dạng và bao gồm các hormone khác, chẳng hạn như progesterone, estrogen và cortisol. Vậy, các yếu tố chính gây ra sự thay đổi hormone bao gồm:

Sự thay đổi hormone

Hormone Androgen tăng cao là nguyên nhân chính dẫn đến mụn nội tiết. Androgen kích thích tuyến bã nhờn sản xuất dầu nhiều hơn. Khi dầu này kết hợp với tế bào chết và vi khuẩn trên da, lỗ chân lông dễ bị tắc nghẽn và hình thành mụn. Androgen có thể tăng cao do nhiều nguyên nhân, bao gồm tuổi dậy thì, các biện pháp tránh thai nội tiết, và điều trị hormone thay thế.

Chu kỳ kinh nguyệt

Trong suốt chu kỳ kinh nguyệt, các hormone progesterone và estrogen biến động mạnh. Trước kỳ kinh, mức progesterone tăng cao, có thể làm tăng sản xuất dầu và gây ra mụn. Sau kỳ kinh, mức estrogen tăng lên giúp cân bằng lượng dầu và giảm mụn.

Mang thai và mãn kinh

Mang thai làm thay đổi mức hormone trong cơ thể phụ nữ. Mức hormone tăng cao trong thai kỳ, đặc biệt là progesterone, có thể làm da dầu hơn và dễ sinh mụn. Trong thời kỳ mãn kinh, sự giảm sản xuất estrogen có thể gây ra mất cân bằng hormone, dẫn đến mụn và các vấn đề da khác.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

PCOS là một rối loạn hormone phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. PCOS làm tăng sản xuất androgen, dẫn đến da dầu và mụn. Ngoài ra, PCOS còn liên quan đến kinh nguyệt không đều, tăng cân và sự phát triển của lông.

Căng thẳng và lối sống

Căng thẳng kích thích sản xuất hormone cortisol, cũng có thể gây ra mụn nội tiết. Cortisol làm tăng sản xuất dầu và có thể gây viêm nhiễm trên da. Thói quen sinh hoạt không lành mạnh, chẳng hạn như chế độ ăn nhiều đường và sữa, thiếu ngủ, và vệ sinh da không đúng cách, cũng làm tăng nguy cơ mụn. Chế độ ăn nhiều đường có thể kích thích sản xuất insulin và hormone IGF-1, dẫn đến mụn.

Thuốc và chất kích thích

Một số loại thuốc, chẳng hạn như steroid, thuốc chống trầm cảm, và biện pháp tránh thai nội tiết, có thể làm thay đổi mức hormone và gây ra mụn. Chất kích thích như caffeine và rượu cũng có thể tác động đến mức hormone và gây ra mụn.

Việc hiểu rõ các nguyên nhân này là bước đầu quan trọng trong việc tìm kiếm các biện pháp điều trị hiệu quả. Các phương pháp điều trị mụn nội tiết thường bao gồm sử dụng thuốc hormone, thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt, và áp dụng các sản phẩm chăm sóc da phù hợp.

Mụn nội tiết có giống nhau ở nam và nữ?

Mụn nội tiết ở cả nam và nữ đều xuất phát từ sự dao động của hormone, gây ra sự sản xuất bã nhờn quá mức và dẫn đến việc lỗ chân lông bị tắc nghẽn. Tuy nhiên, nguyên nhân cụ thể và các giai đoạn thay đổi hormone khác nhau giữa hai giới:

Mụn nội tiết tố ở phụ nữ

Mụn trứng cá phổ biến ở phụ nữ hơn nam giới vì phụ nữ trải qua những biến động nội tiết tố mạnh mẽ hơn. Ngoài nội tiết tố Androgen, họ cũng gặp phải sự dao động thường xuyên về nồng độ Progesterone và Estrogen, những yếu tố cũng có liên quan đến sự phát triển của mụn trứng cá.

Một nghiên cứu cho thấy hơn một nửa số phụ nữ từ 20 tuổi trở lên bị ảnh hưởng bởi tình trạng này. Các trường hợp này ít phổ biến hơn ở phụ nữ lớn tuổi do việc sản xuất hormone giảm dần theo tuổi tác.

Những nguyên nhân chính gây ra sự thay đổi nội tiết tố ở phụ nữ bao gồm: Mãn kinh, Chu kỳ kinh nguyệt, Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), Mang thai, Tuổi dậy thì.

Mụn nội tiết tố ở nam giới

Đàn ông có xu hướng ít bị mụn trứng cá hơn phụ nữ. Tuy nhiên, tình trạng mụn có xu hướng trầm trọng hơn, dễ bị viêm nặng, nổi mụn và u nang hơn. Đàn ông thường phát triển mụn trứng cá ở tuổi thiếu niên. Điều này là do việc sản xuất Testosterone tăng lên đáng kể ở tuổi dậy thì, kích thích tuyến bã nhờn tiết ra nhiều bã nhờn hơn.

Ngoài ra, các yếu tố sau cũng ảnh hưởng đến mụn nội tiết cả nam và nữ:

• Di truyền ảnh hưởng đến mức độ hormone và chức năng của hệ thống miễn dịch, khiến một số người dễ bị nổi mụn hơn
• Căng thẳng tâm lý kích hoạt giải phóng cortisol, một loại hormone làm tăng sản xuất bã nhờn và có liên quan đến sự phát triển của mụn trứng cá.

Cách điều trị mụn nội tiết

Điều trị mụn nội tiết có thể dao động từ các biện pháp tại chỗ không cần kê đơn đến các loại thuốc kê đơn, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và độ nhạy cảm của da:

Các sản phẩm không kê đơn (OTC)

Uống gì để trị mụn nội tiết? Các bác sĩ da liễu thường khuyên dùng thuốc OTC như phương pháp điều trị đầu tay. Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, họ có thể đề nghị một liệu pháp điều trị tại chỗ hoặc kết hợp theo toa thường sử dụng.

Benzoyl Peroxide: Kháng khuẩn giúp tiêu diệt vi khuẩn gây mụn trứng cá và loại bỏ dầu thừa và da chết bằng cách tăng tốc độ thay thế tế bào da. Phương pháp điều trị này có hiệu quả trong việc giảm số lượng và mức độ nghiêm trọng của tổn thương.

Acid Salicylic: Điều trị các dạng mụn trứng cá nhẹ như mụn đầu đen và mụn đầu trắng bằng cách phá vỡ các mảnh vụn bị mắc kẹt trong lỗ chân lông. Đồng thời giúp ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông bằng cách tẩy tế bào da chết và giảm sự tích tụ dầu trên bề mặt da.

Retinoids: Thoa tại chỗ là các loại kem, lotion và gel có nguồn gốc từ vitamin A. Retinoids được khuyên dùng như phương pháp điều trị đầu tiên cho mụn trứng cá nhẹ đến trung bình do tính an toàn và hiệu quả. Retinoids loại bỏ tế bào da chết, dầu thừa, ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông, giảm viêm và ngăn ngừa sẹo. 

Mặc dù là phương pháp điều trị hiệu quả nhưng có những rủi ro cho da như tăng độ nhạy cảm với ánh sáng, kích ứng da, có thể dẫn đến khô, đỏ, đóng vảy, ngứa và cảm giác châm chích. Do đó, bạn có thể ưu tiên Retinol hữu cơ thay vì Retinol tổng hợp để an toàn với làn da nhạy cảm.

Thực phẩm bổ sung

Các hợp chất vitamin, khoáng chất có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của mụn. Những chất bổ sung như vậy bao gồm:

• Dầu cá làm giảm triệu chứng mụn trứng cá từ trung bình đến nặng
• Chiết xuất trà xanh có chất chống oxy hóa và chống viêm mạnh mẽ, hỗ trợ điều trị mụn trứng cá từ trung bình đến nặng
• Nicotinamide, một dạng vitamin B, là một loại kháng sinh mạnh, có hiệu quả trong việc điều trị mụn sần và mụn mủ có liên quan đến mụn viêm
• Vitamin D có đặc tính chống viêm được cho là làm giảm mức độ nghiêm trọng của mụn trứng cá. Thiếu vitamin D dễ khiến mụn trầm trọng hơn
• Kẽm rất cần thiết cho sức khỏe làn da và giúp giảm sự hình thành mụn trứng cá bằng cách kiểm soát việc sản xuất bã nhờn và tiêu diệt vi khuẩn

Các phương pháp điều trị OTC nhìn chung an toàn cho hầu hết người dùng và có thể được sử dụng để điều trị hiệu quả mụn trứng cá ở mức độ nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên, chúng không đủ mạnh để điều trị các triệu chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như các nốt sần và u nang. 

Thuốc theo toa

Mụn trứng cá nặng kháng lại các phương pháp OTC có thể được điều trị bằng thuốc theo toa. Những sản phẩm này bao gồm thuốc kháng sinh, kem retinoid và thuốc nội tiết tố như thuốc tránh thai và thuốc kháng androgen. Tất cả các sản phẩm này đều có nguy cơ cao về các tác dụng phụ hơn so với các phương pháp điều trị OTC. Vì vậy, việc sử dụng chúng phải luôn được theo dõi bởi Dược sĩ, Bác sĩ da liễu có chuyên môn.

Thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh đường uống và bôi tại chỗ được kê toa cho mụn trứng cá viêm từ trung bình đến nặng và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn trong lỗ chân lông bị viêm. Để có kết quả tổng thể cao hơn, chúng có thể được kê đơn kết hợp với benzoyl peroxide hoặc retinoids. Thuốc kháng sinh đường uống có thể gây ra nhiều tác dụng phụ tùy thuộc vào loại thuốc. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm khó tiêu, buồn nôn và tăng nhạy cảm với ánh sáng. Không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai. Thuốc kháng sinh theo toa phổ biến: Clindamycin, Doxycycline, Erythromycin, Minocycline, Tetracycline

Thuốc tránh thai đường uống

Một số loại thuốc tránh thai đường uống có thể giúp điều trị các triệu chứng mụn trứng cá từ nhẹ đến nặng ở một số phụ nữ. Những phương pháp điều trị này ngăn chặn việc sản xuất androgen, từ đó làm giảm sự tích tụ bã nhờn và nguy cơ nổi mụn. Tuy nhiên, chúng không phù hợp với tất cả mọi người và có thể gây ra tác dụng phụ như tăng cân, đau ngực và buồn nôn. Thuốc tránh thai đường uống có thể được kê đơn như một giải pháp thay thế cho những phụ nữ bị mụn kháng lại các phương pháp điều trị OTC hoặc những người nhạy cảm với các loại thuốc kê đơn khác. Điều trị thường mất 2-3 tháng để thấy kết quả rõ rệt. Ba loại thuốc tránh thai đường uống được FDA chấp thuận để điều trị mụn trứng cá: Estrostep, Ortho Tri-Cyclen, Yaz

Biện pháp tự nhiên

Mặc dù không hiệu quả bằng thuốc OTC và phương pháp điều trị theo toa, nhưng một số biện pháp tự nhiên tại nhà đã được chứng minh là có hiệu quả làm giảm mức độ nghiêm trọng của mụn trứng cá bằng cách ức chế sự phát triển của vi khuẩn, giảm viêm và giảm sản xuất bã nhờn. 

• Tinh dầu tràm trà: Được chiết xuất từ ​​​​lá của cây Melaleuca alternifolia có nguồn gốc từ Úc. Có đặc tính chống viêm và kháng khuẩn cao, làm giảm và ngăn ngừa tổn thương trong trường hợp mụn trứng cá nhẹ đến trung bình. 
• Chiết xuất trà xanh: Giúp điều trị mụn trứng cá bằng cách giảm sản xuất bã nhờn, chống viêm và ức chế sự phát triển của vi khuẩn. 
• Bổ sung kẽm: Có khả năng kháng khuẩn giúp giảm viêm và làm giảm mụn
• Thay đổi chế độ ăn uống: Giảm tiêu thụ sữa và thực phẩm có chỉ số glycemic cao

Cách phòng ngừa mụn nội tiết

Cho dù bạn có đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào hay không thì một thói quen chăm sóc da phù hợp sẽ giúp kiểm soát mụn trứng cá hiệu quả. Làm sạch, tẩy da chết và dưỡng ẩm thường xuyên giúp lỗ chân lông thông thoáng, cân bằng dầu nước, giảm viêm da và giảm khả năng nổi mụn. Để ngăn ngừa mụn hình thành, hãy thực hiện ba bước đơn giản sau trong cả thói quen buổi sáng và buổi tối của bạn:

• Rửa mặt bằng sữa rửa mặt phù hợp không chứa Paraben, Cồn, SLS/ SLES, Hương liệu tổng hợp
• Dùng Toner có chứa BHA hoặc P.H.A để cân bằng lại độ pH cho da sau khi rửa mặt, đồng thời làm bong tróc các lớp da chết, loại bỏ dầu thừa và làm thoáng lỗ chân lông
• Thoa kem dưỡng ẩm để làm dịu chứng viêm, tăng cường chức năng hàng rào bảo vệ, đảm bảo đủ nước cho da

Các lưu ý 

• Sử dụng sản phẩm không chứa dầu: Chọn sản phẩm chăm sóc da và trang điểm không chứa dầu và không gây mụn.
• Dưỡng ẩm và bảo vệ da: Sử dụng kem dưỡng ẩm không chứa dầu và kem chống nắng để bảo vệ da.
• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng có thể làm nặng thêm sự mất cân bằng hormone, vì vậy các hoạt động như yoga, thiền và tập thể dục thường xuyên có thể hữu ích.

Mụn nội tiết là một tình trạng phổ biến và có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố hormone trong suốt cuộc đời. Hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị phù hợp là điều cần thiết để quản lý và cũng không còn lăn tăn “mụn nội tiết tố phải làm sao?”. Nếu bạn có những lo ngại cụ thể hoặc mụn kéo dài, luôn tốt nhất là tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để phát triển một kế hoạch điều trị phù hợp.

Những ai da sần mụn li ti, kém mịn, lỗ chân lông to, dễ kích ứng đừng bỏ Combo Mụn viêm M.O.C gồm bộ 3 sản phẩm Kem Giảm Mụn, Kem Dưỡng Ceramide, Serum tẩy tế bào chết BHA với các công dụng nổi bật:

• Loại bỏ tế bào chết, cặn bã dư thừa trên bề mặt & ẩn sâu từng nang lông giúp thoáng lỗ chân lông, tăng khả năng hấp thu, loại bỏ nguyên nhân sinh mụn
• Thu phục các nốt mụn viêm, mụn đầu đen, mụn ẩn cứng đầu với khả năng kháng khuẩn cao tận ổ viêm lớp đáy biểu bì, trung bì
• Phục hồi, sửa chữa tổn thương do mụn nhanh chóng, giúp giảm thâm, ngừa hình thành đốm nâu sau mụn
• Tăng cường cấp ẩm, kiểm soát bã nhờn và dịu da, giảm kích ứng tối đa với vô số chiết xuất Rau má, Cúc La Mã, rễ Bạch Vĩ, Lô hội
• Hàm lượng cao Ceramide củng cố chức năng hàng rào bảo vệ, tăng đề kháng trước các tác nhân bên ngoài
• Tăng sinh Collagen – Elastin, duy trì độ bóng khỏe, mịn màng và nuôi dưỡng da sáng mịn tự nhiên